Τα μέρη του ναού
Οι ορθόδοξοι ναοί χτίζονται έτσι ώστε να χωρίζονται σε τρία μέρη:
α)Στο νάρθηκα ή πρόναο: Ο νάρθηκας είναι το μπροστινό μέρος του ναού, αμέσως μετά την είσοδο. Από εκεί παρακολουθούσαν το πρώτο μέρος της Θ. Λειτουργίας οι Κατηχούμενοι (δηλ. όσοι ήταν ακόμα αβάπτιστοι και προετοιμάζονταν για το Άγιο Βάπτισμα). Μαζί τους έμεναν κι όσοι είχαν εξομολογηθεί βαρειά αμαρτήματα. Σήμερα ο νάρθηκας, όπου υπάρχει, χρησιμοποιείται από τους πιστούς ή για διάφορες βοηθητικές δουλειές (π.χ. άναμμα κεριών).
β) Στον Κυρίως Ναό: Ύστερα από το νάρθηκα, προχωρούμε με ευλάβεια στον κυρίως ναό. Είναι το μέρος του ναού που φτάνει μέχρι το Άγιο Βήμα. Από εκεί παρακολουθούμε τις ιερές ακολουθίες. Στον κυρίως ναό ξεχωρίζουν τα στασίδια (που τα παραχωρούμε στους γεροντότερους). Διακρίνουμε ακόμη τον αρχιερατικό θρόνο ή δεσποτικό, όπου παραμένει ο επίσκοπος. Βλέπουμε τον άμβωνα απ’ όπου ο διάκονος διαβάζει το Ευαγγέλιο και ο ιεροκήρυκας συχνά κάνει το κήρυγμα, τα αναλόγια (ψαλτήρια) για τους ψάλτες και τον γυναικωνίτη για τις γυναίκες.
Το Άγιο Βήμα χωρίζεται από τον κυρίως ναό με το εικονοστάσι ή τέμπλο. Αυτό έχει τρεις πύλες και στολίζεται με πολλές εικόνες. Η μεσαία πύλη λέγεται
Ωραία Πύλη -από εκεί περνούν μόνο οι κληρικοί- και οι άλλες δύο παραπόρτια ή διακονικές πύλες.
γ) Στο Άγιον ή Ιερόν Βήμα: Είναι το ιερότερο μέρος του ναού. Εκεί μένουν μόνο οι κληρικοί και όσοι βοηθούν κατά την Θεία Λατρεία. Στο Άγιο Βήμα υπάρχουν η Αγία Τράπεζα (μία ή τρεις), η Πρόθεση ή Προσκομιδή, το σκευοφυλάκιο και το σύνθρονο.
Τι υπάρχει στο Ιερό Βήμα:
Α. Η Αγία Τράπεζα συμβολίζει τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού. Σ’ αυτήν τελείται το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Κατά τα εγκαίνια του ναού τοποθετούν μέσα σ’ αυτήν λείψανα αγίων. Στην Αγία Τράπεζα υπάρχουν τα εξής καλύμματα:
α) Το κατασάρκιο: Λευκό λινό ύφασμα που την καλύπτει και τοποθετείται κατά την τελετή των Εγκαινίων. Μας θυμίζει το λευκό σεντόνι με το οποίο κάλυψαν το Σώμα του Χριστού.
β) Η ενδυτή: Τοποθετείται πάνω από το κατασάρκιο και συμβολίζει τα ενδύματα του Κυρίου που άστραψαν στη Μεταμόρφωση. Είναι το ωραίο ύφασμα που φαίνεται.
γ) Το ειλητό: Είναι ένα τετράγωνο ύφασμα, στο οποίο εικονίζεται η Ταφή του Κυρίου. Πάνω σ’ αυτό τελείται η Θεία Λειτουργία. Όταν ο ναός δεν έχει εγκαινιασθεί, η Θ. Λειτουργία τελείται πάνω στο αντιμήνσιο. Το αντιμήνσιο μοιάζει με το ειλητό, όμως έχει ραμμένα πάνω του λείψανα Αγίων και αντικαθιστά την Αγία Τράπεζα.
Πάνω στην Αγία Τράπεζα βρίσκονται επιπλέον:
α) Το Ιερό Ευαγγέλιο, απ’ όπου ο Ιερέας διαβάζει σε κάθε Θ. Λειτουργία την ευαγγελική περικοπή
β) Ο Σταυρός ευλογίας, με τον οποίο ο Ιερέας ευλογεί τους πιστούς
γ) Το Ιερό Αρτοφόριο, που περιέχει Άγιο Άρτο για να κοινωνούν οι ασθενείς κι όσοι αντιμετωπίζουν μια έκτακτη ανάγκη
δ) Κηροπήγια ή καντήλια.
Β. Η Ιερά Πρόθεση ή Προσκομιδή
Βρίσκεται αριστερά από την Αγία Τράπεζα κει μέσα σε κοίλωμα του τοίχου. Εκεί ο Ιερέας προετοιμάζει τα Τίμια Δώρα, τον άρτο και τον οίνο, που με τον καθαγιασμό θα γίνουν Σώμα και Αίμα Χριστού.
Στην Αγία Πρόθεση βρίσκονται τα ιερά σκεύη και τα άλλα ιερά αντικείμενα που είναι αναγκαία για την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας. Αυτά είναι:
α) Το Άγιο Ποτήριο: Σ’ αυτό τοποθετείται το άγιο Σώμα και το τίμιο Αίμα του Χριστού, γι’ αυτό και ξεχωρίζει από τα άλλα ιερά σκεύη. Απ’ αυτό κοινωνούν οι πιστοί. Συμβολίζει το ποτήριο που χρησιμοποίησε ο Χριστός κατά τον Μυστικό Δείπνο.
β) Το Άγιο Δισκάριο: Επάνω σ’ αυτό τοποθετείται ο άγιος άρτος κατά την προετοιμασία της Θ. Ευχαριστίας. Συμβολίζει την Φάτνη, όπου έβαλαν το Θείον Βρέφος.
γ) Η λόγχη: Είναι μια μικρή λόγχη σαν μαχαιράκι. Μας θυμίζει την λόγχη με την οποία κέντησαν την αγία πλευρά του Κυρίου στον Σταυρό. Την χρησιμοποιούν οι Ιερείς για να αφαιρούν τον Αμνό και τις άλλες μερίδες από το πρόσφορο.
δ) Ο αστερίσκος: Αποτελείται από δύο κυρτά στηρίγματα, που ανοίγουν σταυρωτά σαν αστέρι. Τοποθετείται πάνω στον Άγιο Δίσκο για να προστατεύει τον Άγιο Άρτο από τα ιερά καλύμματα. Μας θυμίζει το αστέρι της Βηθλεέμ.
ε) Η λαβίδα: Έτσι λέγεται το κουταλάκι με το οποίο κοινωνούν τους πιστούς. Παλιότερα ήταν πραγματική λαβίδα, δηλ. τσιμπίδα.
στ) Ο σπόγγος και η μούσα: Είναι δύο σφουγγαράκια. Ο σπόγγος χρησιμεύει για να καθαρίζεται το Άγιο Ποτήριο και η μούσα για να συγκεντρώνονται οι «μαργαρίτες» (δηλ. τα τρίμματα του Αγίου Άρτου). Συμβολίζουν το σφουγγάρι με το οποίο πότισαν ξίδι και χολή τον Κύριο πάνω στον Σταυρό.
ζ) Το ζέον: Είναι ένα μικρό δοχείο στο οποίο βάζουμε το ζεστό νερό που θα ρίξει ο ιερέας στο Άγιο Ποτήριο. Ζέον λέγεται και το ζεστό νερό. Μας θυμίζει τη θερμότητα που πρέπει να έχει η πίστη μας.
η) Το μάκτρο: Είναι το κόκκινο ύφασμα, με το οποίο σκουπιζόμαστε αφού κοινωνήσουμε.
θ) Τα ιερά καλύμματα: ο αήρ και το ιερό μανδήλιο.
Βρίσκεται αριστερά από την Αγία Τράπεζα κει μέσα σε κοίλωμα του τοίχου. Εκεί ο Ιερέας προετοιμάζει τα Τίμια Δώρα, τον άρτο και τον οίνο, που με τον καθαγιασμό θα γίνουν Σώμα και Αίμα Χριστού.
Στην Αγία Πρόθεση βρίσκονται τα ιερά σκεύη και τα άλλα ιερά αντικείμενα που είναι αναγκαία για την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας. Αυτά είναι:
α) Το Άγιο Ποτήριο: Σ’ αυτό τοποθετείται το άγιο Σώμα και το τίμιο Αίμα του Χριστού, γι’ αυτό και ξεχωρίζει από τα άλλα ιερά σκεύη. Απ’ αυτό κοινωνούν οι πιστοί. Συμβολίζει το ποτήριο που χρησιμοποίησε ο Χριστός κατά τον Μυστικό Δείπνο.
β) Το Άγιο Δισκάριο: Επάνω σ’ αυτό τοποθετείται ο άγιος άρτος κατά την προετοιμασία της Θ. Ευχαριστίας. Συμβολίζει την Φάτνη, όπου έβαλαν το Θείον Βρέφος.
γ) Η λόγχη: Είναι μια μικρή λόγχη σαν μαχαιράκι. Μας θυμίζει την λόγχη με την οποία κέντησαν την αγία πλευρά του Κυρίου στον Σταυρό. Την χρησιμοποιούν οι Ιερείς για να αφαιρούν τον Αμνό και τις άλλες μερίδες από το πρόσφορο.
δ) Ο αστερίσκος: Αποτελείται από δύο κυρτά στηρίγματα, που ανοίγουν σταυρωτά σαν αστέρι. Τοποθετείται πάνω στον Άγιο Δίσκο για να προστατεύει τον Άγιο Άρτο από τα ιερά καλύμματα. Μας θυμίζει το αστέρι της Βηθλεέμ.
ε) Η λαβίδα: Έτσι λέγεται το κουταλάκι με το οποίο κοινωνούν τους πιστούς. Παλιότερα ήταν πραγματική λαβίδα, δηλ. τσιμπίδα.
στ) Ο σπόγγος και η μούσα: Είναι δύο σφουγγαράκια. Ο σπόγγος χρησιμεύει για να καθαρίζεται το Άγιο Ποτήριο και η μούσα για να συγκεντρώνονται οι «μαργαρίτες» (δηλ. τα τρίμματα του Αγίου Άρτου). Συμβολίζουν το σφουγγάρι με το οποίο πότισαν ξίδι και χολή τον Κύριο πάνω στον Σταυρό.
ζ) Το ζέον: Είναι ένα μικρό δοχείο στο οποίο βάζουμε το ζεστό νερό που θα ρίξει ο ιερέας στο Άγιο Ποτήριο. Ζέον λέγεται και το ζεστό νερό. Μας θυμίζει τη θερμότητα που πρέπει να έχει η πίστη μας.
η) Το μάκτρο: Είναι το κόκκινο ύφασμα, με το οποίο σκουπιζόμαστε αφού κοινωνήσουμε.
θ) Τα ιερά καλύμματα: ο αήρ και το ιερό μανδήλιο.
 |
| Το θυμιατό |
Άλλα ιερά σκεύη και αντικείμενα που υπάρχουν στο ναό:
α) Το θυμιατήρι ή θυμιατό: Σ’ αυτό καίγεται το θυμίαμα (λιβάνι). Ο καπνός του θυμιάματος μας θυμίζει την προσευχή που ανεβαίνει προς τον Ουρανό και το καρβουνάκι που καίγεται την ψυχή του ανθρώπου, που θερμαίνεται από την Πίστη και την ελπίδα στον Θεό. Οι 4 αλυσίδες του συμβολίζουν τους 4 Ευαγγελιστές. Τα 12 κουδουνάκια τους 12 Αποστόλους και ο ήχος τους, τον Λόγο του Θεού. Το κάτω μέρος (εκεί που καίγεται το καρβουνάκι) συμβολίζει τη Γη και το πάνω μέρος (απ’ όπου κρέμονται οι αλυσίδες) τον Ουρανό. Όλο μαζί το θυμιατό συμβολίζει την Εκκλησία όταν προσεύχεται.
 |
| Καντήλι ασημένιο |
 |
| Μανουάλι |
β) Τα καντήλια: Καίνε με λάδι μπροστά στις εικόνες των Αγίων. Το λάδι τους μας θυμίζει την ευσπλαχνία του Θεού και το φως τους τη ζωή μας, που πρέπει να είναι φωτεινή και αγία.
γ) Τα κηροπήγια ή μανουάλια: Είναι για να τοποθετούμε πάνω σ’ αυτά τα κεριά και τις λαμπάδες.
 |
| Εξαπτέρυγα |
δ) Τα κεριά: Μας θυμίζουν ότι σαν κι αυτά πρέπει να πλάθονται εύκολα οι ψυχές μας. Να επηρεάζονται από τον Λόγο του Θεού και να λιώνουν από την Θεία Αγάπη.
ε) Τα εξαπτέρυγα: Συνήθως είναι μετάλλινοι δίσκοι επάνω σε κοντάρια. Παριστάνουν αγγέλους με έξι φτερά για να δείξουν πόσο γρήγορα εκτελούν το θέλημα του Θεού. Χρησιμοποιούνται στις εκκλησιαστικές λιτανείες και τελετές. Στις ίδιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται και τα λάβαρα, δηλ. υφάσματα με τις εικόνες Αγίων, που είναι στηριγμένα σε κοντάρια.
Οι συμβολισμοί στην εκκλησία μας
Πηγή κειμένου: www.catichisis.gr
