Το κατεξοχήν Πρωτοχρονιάτικο έθιμο είναι η Βασιλόπιτα. Είναι ένα έθιμο που το συναντάμε σε ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο με αρκετές βέβαια παραλλαγές, οι παραλλαγές αυτές έχουν να κάνουν κυρίως με την σύστασή της.
Έτσι σε κάποια μέρη είναι κέικ ή τσουρέκι, σε άλλα αλμυρή ή γλυκιά πίτα με φύλλα ενώ σε κάποια άλλα είναι ψωμί σαν το Χριστόψωμο.
Διαφορές στις Βασιλόπιτες συναντάμε και στην διακόσμηση που φέρουν. Κοινό στοιχείο πάντως της διακόσμησης είναι ένας σταυρός και η αναγραφή του έτους.
Σε όλες πάντως τις περιπτώσεις η Βασιλόπιτα είναι στρογγυλή και μέσα της κρύβει ένα φλουρί (νόμισμα).
Η βασιλόπιτα είναι συνδυασμός του «εορταστικού άρτου» και του «μελιπήκτου» των αρχαίων προσφορών, τόσο προς τους θεούς όσο και προς τους νεκρούς ή τους κακούς δαίμονες για την εξασφάλιση της υγείας, της καλής τύχης και της ευλογίας του Αγίου Βασιλείου.
Στην πλειοψηφία τους οι Έλληνες κόβουν τη βασιλόπιτα αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου. Σε μερικές όμως, περιοχές της Ελλάδας η Βασιλόπιτα κόβεται στο μεσημεριανό τραπέζι, ανήμερα του Αγίου Βασιλείου την 1η Ιανουαρίου. Όποτε πάντως και αν κοπεί, ακολουθείται το ίδιο εθιμοτυπικό: Ο νοικοκύρης την σταυρώνει τρεις φορές με ένα μαχαίρι και μετά αρχίζει να κόβει τα κομμάτια. Το πρώτο είναι του Χριστού, το δεύτερο της Παναγίας, το τρίτο του Αγίου Βασιλείου, το τέταρτο του σπιτιού και ακολουθούν τα κομμάτια των μελών της οικογένειας με σειρά ηλικίας. Εκείνος που θα βρει το φλουρί θα είναι ο τυχερός της νέας χρονιάς.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑΣ
Ο Έπαρχος της Καισαρείας (Μόδεστος ή ο Αυτοκράτορας Ιουλιανός κατά άλλους), σύμφωνα με κάποια παράδοση, ζητούσε φόρους από τους Χριστιανούς. Εκείνοι μη έχοντας να πληρώσουν επήγαν στον Άγιο Βασίλειο. Ο Αϊ-Βασίλης τότε τους παρότρυνε να μαζέψουν όλα τα χρυσαφικά και τα κοσμήματα των γυναικών τους και να του τα δώσουν. Αφού του τα πήγαν τα κοσμήματα, ο Άγιος ξεκίνησε μια και δυο για το σπίτι του Έπαρχου. Ο τελευταίος επειδή ντράπηκε τον Άγιο χάρισε στους Χριστιανούς το φόρο. Ο Άγιος όταν γύρισε στο σπίτι του, θέλησε να επιστρέψει τα χρυσαφικά και επειδή δεν ήξερε σε ποιόν ανήκει το καθένα, σοφίστηκε τον εξής τρόπο: Είπε και εζύμωσαν ψωμάκια μέσα στα οποία είπε και έβαλαν κι από ένα κόσμημα.
Την επόμενη μέρα έδωσε από μία σε κάθε Χριστιανό. Και τότε έγινε το θαύμα! Μέσα στην πίτα του βρήκε ο καθένας ό,τι είχε προσφέρει! Από τότε, λέει η παράδοση, κάθε χρόνο, στη γιορτή του αγίου Βασιλείου, κάνουμε κι εμείς πίτες και βάζουμε μέσα νομίσματα.
Αν και η πιο διαδεδομένη άποψη θεωρεί πως η τοποθέτηση του νομίσματος στην Αγιοβασιλόπιτα μιμείται τα χρυσαφικά που είχε τοποθετήσει ο Άγιος στα ψωμιά υπάρχει και μια ακόμη εξήγηση.
Η τοποθέτηση νομίσματος μέσα σε πίτα είναι αρχαιότατο έθιμο και αναφέρεται ως έθιμο κατά την ρωμαϊκή εορτή των Σατουρναλίων (Κρόνια).
Λέγεται ότι από τους Ρωμαίους υιοθετήθηκε στη δυτική και κεντρική Ευρώπη, και υπάρχει ως σήμερα, αλλά γίνεται κατά την εορτή των Θεοφανείων.
Αυτός ο οποίος το κερδίζει, ακόμη και στις μέρες μας φορά ως έπαθλο χάρτινο επίχρυσο στεφάνι.
ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΕΘΙΜΟΥ
Στα Ζαγόρια της Ηπείρου, εκτός από το νόμισμα, βάζουν μέσα στην πίτα κι από ένα σταυρό με καλάμι σιταριού, και κλήμα κρανιάς. Ανάλογα με το τι θα κερδίσει κανείς, οι δουλειές του θα πάνε καλά στη γεωργία, στην κτηνοτροφία ή στην οινοποιία. Ιδιαίτερα γραφικό στην Ήπειρο είναι το κόψιμο της πίτας στις στάνες των Σαρακατσαναίων. Εκεί, η βασιλόπιτα, φτιαγμένη από το πιο όμορφο και φρόνιμο κορίτσι της οικογένειας, από καθαρό σιτάρι, αυγά και μέλι, κόβεται, και ενώ όλοι παίρνουν το κομμάτι τους καθισμένοι γύρω-γύρω στο εορταστικό τραπέζι, τραγουδούν διάφορα τραγούδια, ενώ οι νέοι ρίχνουν στη φωτιά και κλωνάρια πρίνου. Καθώς τα πουρναρόφυλλα τριζοβολούν όλοι εύχονται "Έτσι να βελάζουνε πολλά αρνιά!".
Σε πολλά μέρη, το πρώτο κομμάτι της βασιλόπιτας είναι του Χριστού• σε άλλα, είναι της λεχώνας Παναγίας. Αυτό μάλιστα το βάζουν μπροστά στην εικόνα της. Αλλού κόβουν ένα κομμάτι για το Χριστό, την Παναγία και τους αγίους και το βάζουν πάλι στο εικονοστάσι. Οι απαρχές των αγαθών ανήκουν στον Κύριο της κτίσης.
Στη μέση της εκκλησίας, το Σεπτέμβρη, θα δούμε πάνω στο λευκοντυμένο τραπεζάκι, πλην των άρτων για την αρτοκλασία, κρασί, λάδι, σταφύλια. Όμοια και οι αρχαίοι πρόγονοί μας πρόσφεραν στη θεά Δήμητρα, στον Απόλλωνα, στο Διόνυσο, τα ολοκαρπώματα.
Ο άνθρωπος αναφέρεται στην πηγή του αυθόρμητα. Κάθε τόπος στη χώρα μας έχει τη δική του βασιλόπιτα. Αλλού είναι πίτα με τυρί κι αυγά, αλλού με χόρτα διάφορα και φύλλα ανάμεσα, αλλού ψωμί απλό, με λάδι μέσα και σουσάμι από πάνω. Ήταν πάντα απλή και λιτή. Η βασιλόπιτα - κέικ είναι μάλλον επίδραση ευρωπαϊκή. Η ελληνική βασιλόπιτα είναι οι καρποί της γης, οι απαρχές τους, που αφιερώνονται εορταστικά στον Άγιο.
Σε αγροτικές περιοχές, παλιότερα, έκρυβαν μέσα στη βασιλόπιτα και τα σύμβολα των διαφόρων επαγγελμάτων. Ένα μικρό άροτρο, σφυράκι, αργαλειό, πινέλο, κοντυλοφόρο κ.ά. Έτσι ο Αϊ-Βασίλης μοίραζε τις δουλειές έμμεσα, έκανε και τον επαγγελματικό προσανατολισμό, μια και καθένας χαιρόταν ή λυπόταν, ανάλογα με την κλίση του, γι' αυτό πού έβρισκε στο κομμάτι του.
http://eclass31.weebly.com/chirhoiotasigmatauomicron973gammaepsilonnunualpha.html#.Ura2qVaTvX7
